Tijdens de zes plenaire keynote lezingen en achttien verdiepende masterclasses ontstonden levendige discussies en werden kennis en ervaringen uitgewisseld. Het vergroten van de responsiviteit van de wetgever, het bestuur en de rechter stonden daarbij centraal. In een responsieve rechtsstaat hebben het bestuur, de wetgever en de rechter uitdrukkelijk aandacht voor het perspectief van burgers. Dat kan verbluffend positieve resultaten opleveren. Niet alleen voor de mensen zelf (die daadwerkelijk ervaren dat het in de rechtsstaat om hen gaat) maar ook voor de overheid, doordat het vertrouwen in, en de legitimiteit van, het overheidshandelen worden versterkt.
Hieronder leest u een samenvatting van de dag.
Keynote lezingen
Minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie opende de conferentie met een inspirerende speech waarin hij het belang van de responsieve rechtstaat aan de hand van een aantal praktijkvoorbeelden benadrukte. Daarnaast riep minister Van der Steur de deelnemers op om hun inzichten aan het einde van de dag in te brengen in de lopende consultatieronde van het wetsvoorstel mediation.
Vervolgens ging prof. Jacques Wallage, voorzitter van de Raad voor het Openbaar Bestuur, in op het schadelijke gebrek aan vertrouwen in de dragers (politici en bestuurders) van ons democratische systeem. Hij betoogde dat dit gebrek aan vertrouwen voor een belangrijk deel wordt veroorzaakt door een te eenzijdige focus op formele mandaten en op het nemen van besluiten. Het organiseren van processen die vertrouwen wekken is volgens Wallage minstens zo belangrijk. Dit vereist een andere manier van denken en handelen van zowel politici als ambtenaren en een sterkere betrokkenheid van bestuurders die dit vanuit de top uitdragen. Een responsieve overheid trekt tijd uit om opvattingen van burgers serieus te nemen en probeert samen met hen oplossingen te zoeken en geschillen te voorkomen.
Na hem lichtte prof. Kees van den Bos, hoogleraar psychologie en empirische rechtswetenschap, in lijn met zijn essay en nader onderzoek, toe hoe het vertrouwen van burgers in de overheid vanuit gedragswetenschappelijk perspectief tot stand komt en welke rol procedurele rechtvaardigheid speelt bij het vergroten van dat vertrouwen.
Na de koffiepauze sprak directeur-generaal Bestuur en Wonen Gert-Jan Buitendijk. Hij zette in zijn toespraak uiteen hoe het ministerie van BZK eraan bijdraagt om de responsiviteit van onze democratische rechtsstaat te vergroten. Hij besteedde aandacht aan het investeren in de meervoudige democratie (zowel representatief als participatief), het vergroten van de herkenbaarheid, het aanzien en de geloofwaardigheid van politici en bestuurders, en het zorgen voor meer draagvlak en meer directe betrokkenheid van burgers bij de politiek.
Vanuit de rechterlijke macht belichtte Jan Catsburg, rechter bij de Rechtbank Gelderland, de Nieuwe Zaaksbehandeling door de bestuursrechter en de nieuw vastgestelde professionele standaarden die nader definiëren wat goede rechtspraak is.
Regeringscommissaris prof. Michiel Scheltema ging vervolgens aan de hand van levendige voorbeelden in op de noodzaak van de huidige transitie van een bureaucratisch naar een responsief bestuur. NB.
Prijzen
Tussen de plenaire lezingen door werden zes prijzen uitgereikt aan ambtenaren en initiatieven die uitblinken in hun inzet en toepassing van de informele PCMO aanpak. De volgende ambtenaren en organisaties werden tijdens de conferentie in het zonnetje gezet: (1) Beste PCMO bestuurder – wethouder Jeroen Hatenboer, gemeente Enschede (2) Beste PCMO project – Joke Damen, project Prettig Contact met Rijkswaterstaat (3) Beste PCMO regio – Ritchie Trieling, provincie Noord-Brabant (4) Beste PCMO Bezwaaradviescommissie – Servicepunt 71 (5) Beste PCMO projectleider – Mathieu Rensen, CBR (6) Beste PCMO initiatief – Jonathan Wolfswinkel, gemeente Amsterdam.
Substituut Nationale ombudsman Joyce Sylvester deelde ter afsluiting van het ochtendprogramma aan de volgende vijf ambtenaren pluimen uit voor hun bijzonder verdiensten:
- Theo Cornelissen van de Belastingdienst
- Martien Wierdsma van de gemeente Leeuwarden
- Gineke Mangnus-Huisman van de IGZ
- Liesbeth Veltmans van het CJIB
- de heer R. van Duffelen van het COA.
Masterclasses
’s Middags werden tijdens twee rondes met maar liefst 18 masterclasses de volgende onderwerpen behandeld: meervoudige democratie, burgerschap en legitimiteit, het zowel mondeling als schriftelijk responsief communiceren met burgers, het omgaan met agressie en geweld, het beter behandelen van wob-verzoeken, het behoorlijk en effectief invorderen van geldschulden, polarisatie en radicalisering vanuit gedragswetenschappelijk perspectief, het geloofwaardig en effectief uitvoeren van toezicht en handhaving, het omgaan met dagelijkse rechtsstatelijke dilemma’s en het al dan niet invoeren van constitutionele toetsing.